Ενδοοικογενειακή βία

Για πολλούς ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που υφίστανται την ενδοοικογενειακή βία, το σπίτι δεν αποτελεί πάντα έναν ασφαλή τόπο.

            Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες και εκτιμήσεις ειδικών, αναμένεται αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, ως συνέπεια της πανδημίας του COVID-19. Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να είναι πιο συχνή κατά τη διάρκεια περιόδων έκτακτης ανάγκης. Για πολλά άτομα, τα μέτρα δημόσιας υγείας και περιορισμού των μετακινήσεων που εισήχθησαν για τη μείωση της εξάπλωσης του COVID-19, όπως η κοινωνική απομόνωση, η αυξημένη οικονομική ανασφάλεια και η μειωμένη ικανότητα αποφυγής σχέσεων, ενδέχεται να αποτελέσουν επιβαρυντικούς παράγοντες στη σφαίρα της ψυχικής υγείας και να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας.

            Οι περίοδοι άγχους και εν γένει πίεσης, δεν δικαιολογούν, φυσικά, την εμφάνιση περιστατικών βίας. Όλοι οι άνθρωποι αξίζουν να ζουν ελεύθεροι από το φόβο και την άσκηση της κάθε μορφής βίας. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια περιόδων έκτακτης ανάγκης, οι δράστες ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να χρησιμοποιούν την ίδια την έκτακτη ανάγκη προκειμένου να ασκήσουν βία σε μέλη της οικογένειάς τους. Για παράδειγμα, είναι αρκετά συχνό:

• Να έχουν στην κατοχή τους απαραίτητα πράγματα, τρόφιμα, φάρμακα, απολυμαντικά χεριών, κ.α., οπότε και για την πρόσβαση των λοιπών μελών της οικογένειας σε αυτά να αξιώνουν την «έγκρισή» τους.
• Να παραπλανούν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας με σκοπό τον έλεγχο και την τρομοκρατία τους.
• Να χρησιμοποιούν την πανδημία ως δικαιολογία για να αυξήσουν τον έλεγχο των οικονομικών της οικογένειας.
• Να απειλούν ή να αποτρέψουν την οικογένεια από την αναζήτηση κατάλληλης ιατρικής φροντίδας, εάν κάποιο μέλος της έχει συμπτώματα ή να αποκρύπτουν απαραίτητα έγγραφα που χρειάζεται για τυχόν νοσηλεία (π.χ. Βιβλιάριο υγείας).
• Να αυξάνουν το αίσθημα ενοχής για τη γονική μέριμνα και να επιρρίψουν ευθύνες, ιδίως στην περίπτωση που τα παιδιά εκφράσουν έκδηλα την αναστάτωσή τους, η οποία, ενόψει της περιόδου έκτακτης ανάγκης είναι απόλυτα δικαιολογημένη.
• Να απομονώνουν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας (παιδιά, σύζυγος) σε συγκεκριμένους χώρους μέσα στο σπίτι, περιορίζοντας τις μετακινήσεις τους μέσα σε αυτό.
• Να ελέγχουν ολοένα και περισσότερο την προσωπική επικοινωνία των λοιπών μελών της οικογένειας, όπως το κινητό τους τηλέφωνο, τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου κλπ.
• Να χρησιμοποιούν την έκτακτη ανάγκη ως πρόσχημα επανένωσής τους με τα λοιπά μέλη της οικογένειας, με απώτερο ωστόσο σκοπό τη συναισθηματική τους χειραγώγηση.

 Σχέδιο ασφάλειας

Το σχέδιο ασφάλειας είναι ένα εξατομικευμένο, πρακτικό σχέδιο που περιλαμβάνει τρόπους που μπορεί κάποιος να παραμείνει ασφαλής, ενώ βρίσκεται σε μια κακοποιητική σχέση και σκοπεύει να απομακρυνθεί από αυτήν.

Τα μέτρα δημόσιας υγείας που ισχύουν για τη μείωση της διασποράς του COVID-19 ενδέχεται να απαιτούν από εσάς και την οικογένειά σας να μένετε στο σπίτι και να έχετε περιορισμένη κοινωνική επαφή. Η ύπαρξη ενός σχεδίου ασφάλειας μπορεί να σας βοηθήσει να προστατευθείτε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ο καλύτερος τρόπος για να καταρτίσετε ένα σχέδιο ασφάλειας είναι μέσω μιας εξειδικευμένης υπηρεσίας για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. Θυμηθείτε, ότι εσείς είστε ο ειδικός για την ασφάλειά σας και μόνο εσείς μπορείτε να κάνετε τα απαιτούμενα βήματα για να το διαχειριστείτε.

Τι μπορείτε να κάνετε κατά τη διάρκεια μιας κρίσης:

• Εάν αισθανθείτε απειλή, μετακινηθείτε σε ένα «χώρο με μικρότερο κίνδυνο»: δωμάτιο με δύο εξόδους, με λιγότερα πράγματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όπλα, με παράθυρο προς το δρόμο ή σε χώρο όπου μπορείτε να τα βλέπετε ή να ακούτε από έξω.
• Διδάξτε στα παιδιά πώς να καλούν την αστυνομία. Βεβαιωθείτε ότι γνωρίζουν τη διεύθυνση της κατοικίας σας.
• Εάν είναι δυνατόν, κρατήστε στην κατοχή σας ένα κρυφό δεύτερο τηλέφωνο.
• Δημιουργήστε ειδικά σήματα (π.χ κινήσεις χεριών, σώματος) και κωδικοποιημένες λέξεις που θα επιτρέπουν στα παιδιά σας να γνωρίζουν πότε βρίσκονται σε κίνδυνο και πρέπει να βγουν έξω από το σπίτι για να μεταβούν σε προκαθορισμένο χώρο ασφάλειας, που έχετε συμφωνήσει.
• Δημιουργήστε ειδικά σήματα που θα επιτρέψουν στους γείτονες ή άλλα μέλη της οικογένειάς σας να σας βοηθήσουν και να καλέσουν την άμεση δράση ή ακόμα να έρθουν στο χώρο σας. Για παράδειγμα, ένα αναμμένο φως στην πόρτα της βεράντας, ή ένα «κωδικοποιημένο» τηλέφωνο (π.χ να χτυπήσει το τηλέφωνο 3 φορές).
• Δημιουργήστε ένα σχέδιο διαφυγής και ένα εφεδρικό πλάνο δράσης. Προσπαθήστε να έχετε εφεδρικά κλειδιά και σημαντικά έγγραφα (σε κρυφό χώρο), όπου μόνο εσείς μπορείτε να έχετε εύκολη πρόσβαση. Κρατήστε κάποια χρήματα κρυφά για έκτακτες ανάγκες.
• Ανάλογα με την ηλικία των παιδιών και τις δεξιότητές τους, δημιουργήστε σχέδια ασφάλειας για τα ίδια, ώστε να ζητήσουν βοήθεια ή να φτάσουν σε ένα μέρος όπου θα είναι πιο ασφαλή.
• Προσπαθήστε να κερδίσετε χρόνο και χώρο, αποφύγετε μία κατάσταση και προστατέψτε τον εαυτό σας και τα παιδιά σας.
• Δώστε έμφαση στην δική σας φροντίδα και ακολουθήστε τις καλές πρακτικές υγιεινής: πλένετε τα χέρια σας τακτικά, αποφεύγετε να αγγίζετε το πρόσωπό σας, ελαχιστοποιείστε την επαφή με τις επιφάνειες που έχουν αγγίξει άλλοι άνθρωποι.

Με αφορμή τα περιοριστικά μέτρα, οι περιορισμοί στις μετακινήσεις ενδέχεται να επηρεάσουν το σχέδιο διαφυγής ή ασφάλειας και να μην είναι ασφαλές για εσάς να χρησιμοποιήσετε τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Για το λόγο αυτό, αναζητείστε βασικές υπηρεσίες με τις οποίες μπορείτε να έλθετε σε επαφή στο πλαίσιο των περιοριστικών μέτρων (όπως υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, ταχυδρομεία, σούπερ μάρκετ, περίπτερα) και διερευνήστε τον τρόπο που μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε ως μέρος του σχεδίου ασφάλειας.

Θυμηθείτε ότι το σχέδιό σας θα πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτο, ώστε να μπορείτε να το τροποποιείτε και να εφαρμόζετε εναλλακτικά σχέδια έκτακτης ανάγκης στην περίπτωση που το αρχικό σας σχέδιο δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί.

Παιδιά και κοινωνική απομόνωση

• Διατηρήστε μια τακτική ρουτίνα: Σταθερή ώρα αφύπνισης, ύπνου, λήψης γευμάτων, μελέτης.
• Υποστηρίξτε τα παιδιά σχολικής ηλικίας να συνεχίσουν τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες, αντί να βλέπουν την περίοδο αυτή ως «διακοπές».
• Δημιουργήστε έναν ασφαλή χώρο μέσα στο σπίτι για τα παιδιά: Για μερικά παιδιά, το σχολείο μπορεί να θεωρείται ένας ασφαλής χώρος. Είναι σημαντικό να φτιάξετε έναν εξίσου ασφαλή χώρο για το παιδί, όπως για παράδειγμα την κρεβατοκάμαρά του, που μπορεί να αποτελέσει καταφύγιο για το ίδιο.
• Εάν ένα παιδί έχει ήδη βεβαρυμένη κατάσταση υγείας, μιλήστε με το θεράποντα γιατρό του για το πώς μπορείτε να το διαχειριστείτε την περίοδο αυτή της κοινωνικής αποστασιοποίησης.
• Συζητήστε με τα παιδιά για τη νέα ρουτίνα και το πρόγραμμα που πρόκειται να ακολουθήσετε από κοινού ως οικογένεια.

Θυμηθείτε ότι το άτομο που χρησιμοποιεί τη βία στο σπίτι μπορεί να στοχεύσει τα παιδιά περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως, κατηγορώντας τα για τις δικές του ανησυχίες και αντιδράσεις. Για αυτό, είναι σημαντικό να έχετε ένα σχέδιο ασφαλείας για εσάς και τα παιδιά, στην περίπτωση που θα χρειαστείτε βοήθεια.

Λήψη βοήθειας σε έκτακτη ανάγκη

            Την περίοδο που οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να παραμείνουν στο σπίτι, είναι φυσιολογικό να αισθάνεστε απομονωμένοι από τους φίλους, την οικογένεια και το εν γένει δίκτυο υποστήριξής σας. Ωστόσο, ακόμη και αν είστε απομονωμένοι, είναι σημαντικό να προσπαθήσετε να διατηρήσετε τις κοινωνικές σας διασυνδέσεις στο διαδίκτυο ή μέσω τηλεφώνου σε καθημερινή βάση, εάν, φυσικά, το κρίνετε ασφαλές. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι μπορείτε να απευθυνθείτε για υποστήριξη σε εξειδικευμένες υπηρεσίες για την ενδοοικογενειακή βία, που μπορούν να σας βοηθήσουν.

Θυμηθείτε ότι οι εξειδικευμένες υπηρεσίες ενδοοικογενειακής βίας είναι ανοικτές και διαθέσιμες για υποστήριξη σε όσους αντιμετωπίζουν ενδοοικογενειακή βία και στην περίοδο της δυνητικής αυτοαπομόνωσης ή καραντίνας, που δύναται να επηρεάσει την ασφάλεια της οικογένειας.

Εάν κινδυνεύετε:

• Καλέστε το 100 ή επικοινωνήστε με το πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα.
• Στην περίπτωση που δεν μπορείτε να μιλήσετε, στείλτε γραπτό μήνυμα στο 100 (διεύθυνση, ονοματεπώνυμο, είδος επείγουσας ανάγκης) ή ζητήστε από κάποιον άλλον να ειδοποιήσει τις αρχές (π.χ γιατρός, γείτονας).
• Αναζητήστε βοήθεια στις Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της Ελληνικής Αστυνομίας μέσω τηλεφωνήματος ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email).
• Απευθυνθείτε στη γραμμή SOS της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, για ψυχοκοινωνική στήριξη, νομική συμβουλή και φιλοξενία σε ξενώνες,  καλώντας στο 15900 ή αποστέλωντας e-mail στο sos15900@isotita.gr .

Θυμηθείτε ότι ο δράστης ενδοοικογενειακής βίας είναι ο ίδιος υπεύθυνος για την παράνομη και βίαιη συμπεριφορά του και όχι εσείς ή τα παιδιά σας.