Θεραπεία Τραύματος μέσω Απευαισθητοποίησης και Επανεπεξεργασίας μέσω Οφθαλμικών Κινήσεων (EMDR)
Η θεραπεία τραύματος μέσω απευαισθητοποίησης και επανεπεξεργασίας μέσω οφθαλμικών κινήσεων – Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) αναπτύχθηκε από τη Francine Shapiro, Ph.D., στα τέλη της δεκαετίας του 1980 για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων από τη συναισθηματική δυσφορία που προέρχεται από τις αντίξοες εμπειρίες. Η Shapiro ανακάλυψε τη σύνδεση μεταξύ της κίνησης των ματιών και των επίμονων ενοχλητικών – τραυματικών αναμνήσεων. Με αυτή την προσωπική ανακάλυψη, ξεκίνησε μια δια βίου μελέτη και ανάπτυξη της θεραπείας του τραύματος μέσω της απευαισθητοποίησης και επανεπεξεργασίας οφθαλμικών κινήσεων (EMDR).
Η EMDR σχεδιάστηκε με στόχο την ανακούφιση από τις δύσκολες αναμνήσεις και τα τραύματα του παρελθόντος. Τραυματικές εμπειρίες θα μπορούσαν να ανακύψουν στο άτομο είτε από βραχυπρόθεσμα σε διάρκεια γεγονότα, όπως ένας σεισμός, μία φωτιά, πλημμύρες, επίθεση, είτε από μακροχρόνιες συνθήκες, όπως bullying, επικριτικοί και τιμωρητικοί γονείς. Αυτές οι αρνητικές εμπειρίες μπορούν να αφήσουν το αποτύπωμά τους και να δημιουργήσουν αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό (πχ. Δεν είμαι αρκετά καλός, δεν αξίζω την αγάπη), για τους άλλους (πχ. Οι άλλοι είναι πιο έξυπνοι, κανένας δεν θέλει το καλό σου) και για τον κόσμο (πχ. Ο κόσμος είναι κακός, θέλουν όλοι να σε εκμεταλλευτούν). Μέσα από τη θεραπεία EMDR τροποποποιούνται αυτές οι πεποιθήσεις και μειώνεται η συναισθηματική δυσφορία.
Η θεραπεία EMDR έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για τη θεραπεία τραύματος σε τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές, μελέτες περιπτώσεων και κλινικής πράξης για τη θεραπεία του τραύματος και των διαταραχών που σχετίζονται με το τραύμα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Φάση 1
Η πρώτη φάση είναι η λήψη ιστορικού, η οποία πραγματοποιείται στις αρχικές συναντήσεις. Ο θεραπευτής αξιολογεί την ετοιμότητα του θεραπευόμενου και αναπτύσσει ένα σχέδιο θεραπείας. Ο θεραπευόμενος και ο θεραπευτής εργάζονται από κοινού για τη θέσπιση των στόχων της θεραπείας, ώστε να τα επεξεργαστούν μέσω του EMDR. Σε αυτά περιλαμβάνονται οδυνηρές – τραυματικές αναμνήσεις και τρέχουσες καταστάσεις που προκαλούν συναισθηματική δυσφορία. Άλλοι στόχοι μπορεί να περιλαμβάνουν σχετικά περιστατικά και βιώματα του παρελθόντος. Δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων και συμπεριφορών που θα χρειαστεί ο θεραπευόμενος σε μελλοντικές καταστάσεις.
Φάση 2
Κατά τη δεύτερη φάση της θεραπείας, ο θεραπευτής διασφαλίζει ότι ο θεραπευόμενος διαθέτει πολλούς και διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης της συναισθηματικής του δυσφορίας. Ο θεραπευτής μπορεί να ‘διδάξει’ στον θεραπευόμενο μια ποικιλία τεχνικών απεικόνισης και μείωσης του στρες (πχ. Ασφαλής εικόνα) που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο θεραπευόμενος κατά τη διάρκεια και μεταξύ των συνεδριών. Στόχος της θεραπείας EMDR είναι να παράγει ταχεία και αποτελεσματική αλλαγή με τον θεραπευόμενο να διατηρεί την ισορροπία κατά τη διάρκεια και μεταξύ των συνεδριών.
Φάσεις 3-6
Στις φάσεις τρία έως έξι, προσδιορίζεται ο στόχος (τραυματική ανάμνηση) και υποβάλλεται σε επεξεργασία χρησιμοποιώντας τη θεραπεία EMDR. Ο θεραπευόμενος καλείται να εντοπίσει: την εικόνα που σχετίζεται με τη τραυματική ανάμνηση, την αρνητική πεποίθηση για τον εαυτό του, τα συναισθήματά του και τις σωματικές του αισθήσεις. Επιπλέον, ο θεραπευόμενος προσδιορίζει μια θετική πεποίθηση. Ο θεραπευτής τον βοηθά να αξιολογήσει τη θετική πεποίθηση καθώς και την ένταση των αρνητικών συναισθημάτων. Στη συνέχεια, ο θεραπευόμενος λαμβάνει οδηγίες να εστιάσει στην εικόνα, στην αρνητική σκέψη και στις αισθήσεις του σώματος του, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιεί σετ αμφίπλευρης διέγερσης. Αυτά τα σετ μπορεί να περιλαμβάνουν κινήσεις των οφθαλμών μέσω της πυροδότησης ερεθισμάτων από το θεραπευτή ή tapping (ήπιες κινήσεις χεριών στο σώμα). Ο τρόπος και ο χρόνος αυτών των σετ είναι διαφορετικά για κάθε θεραπευόμενο. Στο στάδιο αυτό της θεραπείας, ο θεραπευόμενος λαμβάνει οδηγίες να παρατηρεί αυθόρμητα ό,τι συμβαίνει και πως νιώθει.
Μετά από κάθε σετ διέγερσης, ο θεραπευτής παροτρύνει τον θεραπευόμενο να παρατηρήσει όποια σκέψη, συναίσθημα, εικόνα, ανάμνηση ή αίσθηση έρχεται στο μυαλό του. Ανάλογα με την αναφορά του θεραπευόμενου, ο θεραπευτής θα επιλέξει την επόμενη ανάμνηση για εστίαση της προσοχής του θεραπευόμενου. Αυτά τα επαναλαμβανόμενα σετ με κατευθυνόμενη εστιασμένη προσοχή συμβαίνουν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της συνεδρίας. Εάν ο θεραπευόμενος δυσκολεύεται να προχωρήσει, ο θεραπευτής ακολουθεί συγκεκριμένες διαδικασίες για να τον βοηθήσει να επανέλθει. Όταν ο θεραπευόμενος αναφέρει ότι δεν υπάρχει δυσφορία που να σχετίζεται με τη τραυματική ανάμνηση, τότε του ζητείται να σκεφτεί την θετική πεποίθηση που είχε θέσει στην αρχή της συνεδρίας. Με αυτόν τον τρόπο, ο θεραπευόμενος μπορεί να προσαρμόσει τη θετική πεποίθηση εάν κριθεί απαραίτητο και στη συνέχεια να επικεντρωθεί σε αυτήν κατά τη διάρκεια μελλοντικών δυσάρεστων γεγονότων.
Φάση 7
Στην έβδομη φάση, ο θεραπευτής ζητά από τον θεραπευόμενο να κρατήσει ένα ημερολόγιο κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Στο αρχείο καταγραφής είναι σημαντικό να καταγράφονται και να τεκμηριώνονται οι αναδυόμενες αναμνήσεις, τα συναισθήματα, οι σκέψεις, οι σωματικές αισθήσεις και οι συμπεριφορές που προέκυψαν μετά τη συνεδρία. Επίσης, χρησιμεύει για να υπενθυμίσει στον θεραπευόμενο τις τεχνικές χαλάρωσης για την μείωση του στρες που κατακτήθηκαν στη δεύτερη φάση.
Φάση 8
Η όγδοη φάση συνίσταται στην εξέταση της προόδου που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής. Η θεραπεία EMDR επεξεργάζεται τα τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος, τα τρέχοντα περιστατικά που προκαλούν δυσφορία και τα μελλοντικά γεγονότα που θα απαιτήσουν διαφορετικές απαντήσεις από τον θεραπευόμενο.