Το στρες και το άγχος των φροντιστών
Το δίλημμα της φροντίδας (caring dilemma) συνίσταται στο δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι φροντιστές σχετικά με το εάν θα πρέπει να απευθυνθούν για τη φροντίδα του ηλικιωμένου σε συγκεκριμένα ιδρύματα φροντίδας ή στο εάν θα πρέπει να συνεχίσουν να φροντίζουν οι ίδιοι τον ηλικιωμένο με ό,τι αυτό συνεπάγεται από πλευράς επιβαρύνσεώς τους με αυξημένα επίπεδα άγχους.
Οι λόγοι που οι φροντιστές των ηλικιωμένων αισθάνονται στρες σε πολλούς τομείς της προσωπικής τους ζωής (συναισθηματικός, οικονομικός, κοινωνικός κλπ.), με άμεση συνέπεια τον εκφυλισμό της σχέσης μεταξύ του φροντιστή και του φροντιζόμενου, συνίσταται προεχόντως στο γεγονός ότι είναι γενικά αποδεκτό σε πολλές κοινωνίες πως η φροντίδα των ηλικιωμένων είναι οικογενειακή ευθύνη. Η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης με τη συμβολή της τεχνολογίας έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι να ζουν περισσότερο, επιβιώνοντας από χρόνιες ασθένειες ή μόνιμες αναπηρίες, οι οποίες ωστόσο απαιτούν μακροχρόνια και σταθερή φροντίδα από τα μέλη της οικογένειάς τους. Ειδικά σε περιπτώσεις γεροντικής άνοιας και παραλυτικών εγκαφαλικών επεισοδίων απαιτείται η συμβολή ειδικού επαγγελματία υγείας. Ωστόσο, οι προσφερόμενες υπηρεσίες στήριξης και τοπικής φροντίδας δεν μπορούν να συμβαδίσουν με την αυξημένη ζήτηση για εξειδικευμένους φροντιστές. Ο αριθμός των φροντιστών μειώνεται σταδιακά, ολοένα και περισσότερο, εφόσον όλο και περισσότερες γυναίκες (που συνιστούν εξ’ορισμού, στερεοτυπικά, βάσει κοινωνικής και πολιτισμικής προσδοκίας, τον κύριο και συνήθως μόνο φροντιστή) εντάσσονται στο εργατικό δυναμικό και δεν έχουν τον απαιτούμενο χρόνο να διαθέσουν για τη φροντίδα των ηλικιωμένων μελών της οικογένειάς τους.
Παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των φροντιστών:
- Πορεία της νόσου των ασθενών που φροντίζουν (κατάσταση ασθενούς)
- Οικονομική επιβάρυνση/οικονομικές υποχρεώσεις για τη φροντίδα (οικονομικό στρες)
- Οξύ και χρόνιο στρες, άγχος
- Αφιέρωση πολύ χρόνου στην φροντίδα με αποτέλεσμα τη μείωση των ενδιαφερόντων κα της κοινωνικής ζωής των φροντιστών (ελλειπείς κοινωνικές σχέσεις- συνήθως οι φορντιστές αντιμετωπίζουν τον κόσμο ως απειλή)
- Συναισθηματική, ψυχολογική και σωματική εξάντληση-εξουθένωση (Burden caregivers)
- Αυξημένος δείκτης θνησιμότητας
- Συναισθηματικές διαταραχές (κατάθλιψη)
- Αγχώδεις διαταραχές
- Αίσθημα αβοηθητότητας
- Αυξημένο αίσθημα ντροπής και εν γένει αρνητικών δυσφορικών συναισθημάτων
- Προσωπικότητα, ηλικία, εκπαιδευτικό επίπεδο
- Γνωστική λειτουργία
- Κέντρο ελέγχου (εσωτερικό ή εξωτερικό)
- Έλλειψη ενέργειας/ κούραση
- Κακή ποιότητα ύπνου & έλλειψη ισορροπημένης διατροφής
- Απουσία υποστηρικτικού πλαισίου
- Έλλειψη νοηματοδότησης της συνθήκης
- Παραμέληση της υγείας
- Αβεβαιότητα για το μέλλον και την πορεία της ασθένειας
- Υπερανάληψη ευθυνών
- Έλλειψη πνευματικότητας
- Εστίαση σε αρνητικά γεγονότα και νοηματοδότηση και όχι σε θετικές προεκτάσεις.
- Πυρηνικά σχήματα
- Σχέση εξάρτησης με τον ασθενή
- Έλλειψη στρατηγικών αντιμετώπισης (Coping strategies)
- Απουσία ψυχικής ανθεκτικότητας (Resilience)
Η έλλειψη υποστήριξης και τεχνικών πληροφοριών σχετικά με την υγειονομική περίθαλψη και εν γένει με τις δεξιότητες που πρέπει να υπάρχουν στο πρόσωπο του φροντιστή για την αντιμετώπιση των ανησυχητικών προβλημάτων συμπεριφοράς των ηλικιωμένων ατόμων προκαλεί συναισθήματα αβοηθησίας στους φροντιστές, αυξάνοντας τα επίπεδα του άγχους και στρες που βιώνουν.
Ως εκ τούτου, η σωματική και η ψυχική θωράκιση του φροντιστή πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για τη διατήρηση της οικογενειακής ισορροπίας. Η ομοιόσταση της οικογένειας μπορεί να ενισχυθεί μέσα από την βοήθεια του ευρύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος και την υποστήριξη από επαγγελματία ψυχικής υγείας για τη διαχείριση του στρες και του άγχους του ίδιου του φροντιστή αλλά και του ατόμου που δέχεται την φροντίδα.
