Η νεανική εγκληματικότητα, επίσης γνωστή ως παραβατικότητα ανηλίκων, είναι η πράξη συμμετοχής σε παράνομη συμπεριφορά ως ανήλικος ή άτομο μικρότερο από την προβλεπόμενη από το νόμο ηλικία ενηλικίωσης. Ως παράνομες συμπεριφορές εννοείται η χρήση και η εμπορία ναρκωτικών ουσιών, οι κλοπές και ληστείες, τα αδικήματα σχετικά με το αλκοόλ, οι βανδαλισμοί, η εξαπάτηση και η επίθεση. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλοί έφηβοι τείνουν να κανονίζουν μέρη συνάντησης με κωδικοποιημένη μεταξύ τους επικοινωνία, ώστε να «λύσουν» τις μεταξύ τους διαφορές με τη μορφή σωματικής και λεκτικής βίας.
Οι ανήλικοι είναι ικανοί να διαπράξουν οποιοδήποτε έγκλημα που διαπράττουν οι ενήλικες. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το νεανικό έγκλημα τείνει να εκτοξεύεται από τις 3 μ.μ. έως τις 7 μ.μ., δηλαδή όταν τα παιδιά μένουν συχνά χωρίς την επίβλεψη ενηλίκου. Αυτό είναι συνήθως το χρονικό πλαίσιο που τα παιδιά είναι εκτός σχολείου και οι γονείς είναι ακόμα στη δουλειά. Ακόμη και οι έφηβοι με την πιο καλή συμπεριφορά μπορεί να βρεθούν σε νομικά προβλήματα αν αφεθούν στην τύχη τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι νεότεροι, μη ανεπτυγμένοι εγκέφαλοι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στην πίεση των συνομηλίκων και συχνά επιρρεπείς στο να παίρνουν απρόσεκτες αποφάσεις.
Ποια είναι τα είδη της νεανικής παραβατικότητας;
Ο Χάουαρντ Μπέκερ ταξινόμησε ευρέως τη νεανική παραβατικότητα σε τέσσερις τύπους, δηλαδή ατομική, ομαδική, οργανωμένη και περιστασιακή:
Ατομική παραβατικότητα
Η ατομική παραβατικότητα χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη συμπεριφορά ενός παιδιού που εμπλέκεται σε εγκληματικές δραστηριότητες από μόνο του χωρίς καμία βοήθεια από άλλους. Η ατομική παραβατικότητα προκύπτει από ψυχολογικά ζητήματα, τα οποία καθιστούν τον έφηβο ή νεαρό ενήλικα αδύναμο να συμμορφωθεί με τους ηθικούς κανόνες που θέτει η κοινωνία, γεγονός που οδηγεί σε εγκληματική συμπεριφορά.
Τα παιδιά υιοθετούν τα πρότυπα συμπεριφοράς τους οπτικοποιώντας το άμεσο περιβάλλον τους, καθιστώντας την οικογένεια σημαντικό παράγοντα για τον καθορισμό της συμπεριφοράς του παιδιού. Το οικογενειακό περιβάλλον, ο τρόπος ζωής και η δυναμική των σχέσεων επηρεάζουν τη διανοητική και διανοητική ανάπτυξη του παιδιού. Ένα παιδί κινδυνεύει να αναπτύξει μια αντικοινωνική στάση εάν οι γονείς αποτύχουν να παράσχουν την αναμενόμενη αγάπη, συμπόνια και υποστήριξη. Η φτώχεια, η έλλειψη εκπαίδευσης, η χρήση ναρκωτικών και το εγκληματικό υπόβαθρο της οικογένειας του παιδιού είναι οι κύριες δυνάμεις που προκαλούν βίαιη και αντικοινωνική συμπεριφορά μεταξύ των παιδιών.
Ομαδική παραβατικότητα
Η παραβατικότητα που υποστηρίζεται από ομάδες αναφέρεται στη συμπεριφορά ενός παιδιού που συμμετέχει σε αντικοινωνικές δραστηριότητες σε συντροφιά με άλλους, σαν ομαδοποίηση που μοιάζουν με συμμορίες. Κάθε ομάδα έχει ένα μοναδικό πρότυπο συμπεριφοράς διαφορετικό από άλλες ομάδες και τα μέλη το ενσωματώνουν στην προσωπικότητά τους. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, οι ομάδες δημιουργούν εχθρότητα μεταξύ τους και διαδίδουν εγκληματικές τεχνικές για την προστασία και την προώθηση των συμφερόντων τους.
Οι έφηβοι αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε ομάδες συνομηλίκων παρά στις οικογένειές τους. Οι έφηβοι είναι επιρρεπείς σε εγκληματικές τάσεις επειδή δεν έχουν ενήλικη πνευματική ωριμότητα σε αυτή την ηλικία. Η συμμετοχή του εφήβου σε μία τέτοια ομάδα του δημιουργεί τις ακόλουθες λανθασμένες πεποιθήσεις: Πρώτον ότι είναι παντοδύναμος καθώς έχει την κάλυψη των υπόλοιπων μελών της ομάδας. Δεύτερον πως ό,τι και να πράξει δεν θα τιμωρηθεί επειδή χάνεται στη συλλογική ανωνυμία. Και τρίτον ότι οφείλει να προβεί στην εκδήλωση ακραίων και βίαιων συμπεριφορών για να αποδείξει την αφοσίωσή του στην ομάδα.
Οργανωμένη παραβατικότητα
Πρόκειται για την εκδήλωση παραβατικών συμπεριφορών στο πλαίσιο μίας οργανωμένης ομάδας, εγκληματικής οργάνωσης, χαρακτηριστικά της οποίας είναι η δομή και η διάρκεια.
Καταστασιακή παραβατικότητα
Στους προαναφερθέντες τύπους παραβατικότητας, τα αίτια της διάπραξης του εγκλήματος από ανήλικους είναι βαθιά ριζωμένα. Καθοδηγούνται από ψυχολογικούς, κοινωνικούς ή πολιτισμικούς παράγοντες. Αλλά η παραβατικότητα της κατάστασης δεν είναι βαθιά ριζωμένη. Αντίθετα, η αιτία και τα μέσα ελέγχου είναι σχετικά απλά. Ένα άτομο που επιδίδεται σε αντικοινωνικές δραστηριότητες λόγω του περιορισμένου ελέγχου των παρορμήσεων ή της πίεσης που προκαλείται από οικογενειακούς και κοινωνικούς περιορισμούς. Σε σύγκριση με άλλους τύπους παραβατικότητας, η καταστασιακή παραβατική είναι πολύ πιο εύκολο να ελεγχθεί.
Κάθε άτομο έχει εγκληματικές τάσεις που καταστέλλονται σύμφωνα με τα κοινωνικά πρότυπα. Ένας ανήλικος εγκλωβίζεται ανάμεσα στον κόσμο των παραβατών και στον συμβατικό κόσμο. Παρά το γεγονός ότι έχει γνώση για τους κανόνες και τις αξίες της κοινωνίας, ο ανήλικος λυγίζει προς την αποκλίνουσα συμπεριφορά λόγω των επιτρεπόμενων πειρασμών του.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου και οι προστατευτικοί παράγοντες;
Παράγοντες κινδύνου και προστατευτικοί παράγοντες | |||
Παράγοντες Κινδύνου | |||
Τομείς | 6-11 ετών | 12- 14 ετών | Προστατευτικοί παράγοντες |
Ατομικά χαρακτηριστικά | • Γενικά αδικήματα • Χρήση ουσιών • Επιθετική συμπεριφορά • Υπερκινητικότητα • Αντικοινωνική συμπεριφορά • Έκθεση στην τηλεόραση • Βία • Ιατρικά, σωματικά προβλήματα • Χαμηλό IQ • Αντικοινωνικές στάσεις, πεποιθήσεις | • Γενικά αδικήματα • Ανησυχία • Δυσκολία συγκέντρωσης • Ανάληψη κινδύνου – απουσία αίσθησης κινδύνου και συνεπειών • Επιθετικότητα • Σωματική βία • Αντικοινωνικές στάσεις, πεποιθήσεις Εγκλήματα κατά προσώπων • Αντικοινωνική συμπεριφορά • Χαμηλό IQ • Χρήση ουσιών | • Αυτορρύθμιση συναισθημάτων • Υψηλό IQ • Γένος θηλυκό • Θετική κοινωνική εικόνα και στάση • Αντίληψη των κυρώσεων και των συνεπειών |
Οικογένεια | • Χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση/φτώχεια • Αντικοινωνικοί γονείς • Κακή σχέση γονέα-παιδιού • Σκληρή, χαλαρή ή ασυνεπής πειθαρχία • Αποχωρισμός από τους γονείς • Κακοποιητική γονεική στάση • Παραμέληση | • Κακή σχέση γονέα-παιδιού • Σκληρή ή χαλαρή πειθαρχία • Απουσία επίβλεψης του παιδιού, • Χαμηλή γονική συμμετοχή στις ανάγκες του παιδιού • Αντικοινωνικοί γονείς • Χαμηλό κοινωνικοοικονομικό κατάσταση/φτώχεια • Κακοποίηση • Οικογενειακή σύγκρουση | • Ζεστές, υποστηρικτικές σχέσεις με γονείς ή άλλους ενήλικες • θετική αξιολόγηση των συνομηλίκων από τους γονείς • Γονική επίβλεψη |
Σχολείο | • Χαμηλή απόδοση – βαθμολογίες, • Προβλήματα συμπεριφοράς • Προβλήματα με συνομιλήκους • Ανάγκη εξερεύνησης ταυτότητας και μίμησης προτύπων | • Προβλήματα συμπεριφοράς, • Ακαδημαϊκή αποτυχία | • Δέσμευση στο σχολείο • Αναγνώριση για συμμετοχή σε συμβατικές δραστηριότητες |
Ομάδα συνομιλήκων | • Αδύναμοι κοινωνικοί δεσμοί • Αντικοινωνικοί συνομήλικοι | • Αδύναμοι κοινωνικοί δεσμοί • Αντικοινωνική, παραβατική συμπεριφορά • Μέλος συμμορίας | • Φιλίες με γνώμονα τις αξίες και την ηθική |
Κοινότητα | • Εγκληματικότητα της γειτονιάς, • Χρήση ναρκωτικών ουσιών • Αποδιοργάνωση της γειτονιάς (φωνές, έλλειψη σεβασμού κα) | Σεβασμός, αλληλεγγύη, ενσυναίσθηση και ειλικρινή στάση | |
Πώς μπορούμε να αποτρέψουμε την νεανική παραβατικότητα ως γονείς αλλά και ως κοινωνία;
Κάθε περίπτωση και κάθε παιδί είναι διαφορετικό, αλλά υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μπορούν να κάνουν οι γονείς και οι κηδεμόνες για την πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας. Κάνοντας αυτά τα βήματα κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να γίνουν ευτυχισμένοι, υγιείς και υπεύθυνοι ενήλικες.
Υπάρχουν 5 βασικές συμβουλές που μπορούν να ακολουθήσουν οι γονείς για το πώς να αποτρέψουν τη νεανική παραβατικότητα.
- 1. Η επικοινωνία είναι το κλειδί
Δεν μπορούμε να τονίσουμε αρκετά πόσο σημαντικό είναι να έχουμε μια ανοιχτή και ειλικρινή σχέση με το παιδί μας. Μπορεί να είναι δύσκολο να μιλήσουμε στο παιδί μας για θέματα όπως η κατάχρηση ναρκωτικών και αλκοόλ, το σεξ και το έγκλημα, αλλά είναι ένα από τα πιο κρίσιμα στάδια για την αποφυγή της νεανικής παραβατικότητας. Εάν δεν συζητήσουμε αυτές τις ανησυχίες με το παιδί μας, θα μάθει σχεδόν σίγουρα γι’ αυτές μέσω των συμμαθητών ή των μέσων ενημέρωσης. Θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι το παιδί μας γνωρίζει τους κανόνες και τις προσδοκίες μας για αυτό, καθώς και τις πιθανές ποινές για την παραβίασή τους.
- Να είμαστε μέρος της ζωή τους
Η συμμετοχή στη ζωή του παιδιού μας μπορεί να είναι δύσκολη, ειδικά όταν είναι έφηβος και φαινομενικά δεν θέλει να έχει καμία σχέση μαζί μας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να περνάμε όσο το δυνατόν περισσότερο ποιοτικό χρόνο μαζί. Στόχος δεν είναι να είμαστε πιεστικοί, διότι αυτό μπορεί να τους διώξει, αλλά να προσπαθήσουμε να βρούμε μια καλή ισορροπία μεταξύ του να τους χαρίσουμε την ιδιωτικότητα και να συνεχίσουμε να συμμετέχουμε στη ζωή τους.
Ανάμεσα στο δικό μας πολυάσχολο πρόγραμμα και το δικό τους, μπορεί να φαίνεται αδύνατο να βρούμε χρόνο για να περάσουμε μαζί χρόνο σε τακτική βάση, αλλά είναι σημαντικό να κάνουμε τουλάχιστον αυτή την προσπάθεια. Πράγματα όπως το να τους βοηθήσουμε με τα μαθήματά τους, να τους πάμε σε μια αθλητική εκδήλωση ή μια ταινία ή απλά να παρακολουθήσουμε μια αγαπημένη τηλεοπτική εκπομπή μαζί τους, μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Μπορούμε να διαμορφώσουμε την κατάλληλη συμπεριφορά για τον αναπτυσσόμενο γιο ή την κόρη μας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μας επιτρέπει επίσης να μάθουμε περισσότερα για τα χόμπι και τις δραστηριότητές τους, να απαντάμε σε ερωτήσεις και να τους ενθαρρύνουμε να έρχονται κοντά μας σε περιόδους που μπορεί να δυσκολεύονται.
- Δίνουμε προσοχή στις επικρατούσες εγκληματικές τάσεις μεταξύ των σημερινών εφήβων στην περιοχή μας
Ενημερωνόμαστε για την ύπαρξη τοπικών συμμοριών, τα ναρκωτικά και τα σημάδια χρήσης ναρκωτικών και μέθης. Παραμένουμε επίσης σε εγρήγορση για την ψυχική και συναισθηματική ευημερία του παιδιού μας, καθώς η εσωτερική δυσφορία μπορεί να συμβάλει σημαντικά στο να αντιδράσει ή να επαναστατήσει. Μαθαίνοντας πώς να εντοπίζουμε αυτές τα πιθανά σημάδια στο παιδί μας μπορεί να μας επιτρέψει να επέμβουμε γρήγορα πριν κάτι πάει πολύ στραβά.
- Ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή σε ασφαλή χόμπι και δραστηριότητες
Δεν ξεχνάμε ότι δεν αναγκάζουμε το παιδί μας να εμπλακεί σε κάτι που δεν θέλει να κάνει. Αντίθετα, βρίσκουμε τα ενδιαφέροντα και τα ταλέντα τους ώστε να εμπλακούν σε δραστηριότητες που εξυπηρετούν αυτά. Η συμμετοχή σε λέσχες μετά το σχολείο και εξωσχολικές δραστηριότητες μπορεί να βοηθήσει το παιδί μας να αισθάνεται πιο οριοθετημένο, εμπλεκόμενο και αποδεκτό, ενώ ταυτόχρονα το διατηρεί σε ένα ασφαλές και εποπτευόμενο περιβάλλον. Τα παιδιά που αισθάνονται ότι ανήκουν σε μια κοινότητα και ασχολούνται ενεργά με ένα χόμπι που τους αρέσει είναι πολύ λιγότερο πιθανό να εκτεθούν σε εγκληματική δραστηριότητα.
- Να είμαστε γονείς, όχι φίλοι
Αν και είναι σημαντικό το παιδί μας να έχει μια στενή και ανοιχτή σχέση μαζί μας, βεβαιωνόμαστε ότι δεν προσπαθούμε να γίνουμε φίλοι του. Εάν το παιδί μας αντιμετωπίζει προβλήματα στο σπίτι, στο σχολείο, σε μια εξωσχολική δραστηριότητα ή εκδήλωση ή στο σπίτι ενός φίλου, είναι σημαντικό να μην φοβόμαστε να θέσουμε τα όρια, τις συνέπειες και να είμαστε το πρότυπο που χρειάζεται!
Δυστυχώς, δεν υπάρχει ένας τρόπος να αποτραπεί πλήρως η νεανική παραβατικότητα. Ωστόσο, διαμορφώνοντας τις απόψεις, την ηθική και την επίγνωση του νόμου του παιδιού μας, μπορούμε να παίξουμε έναν σημαντικό ρόλο στην αποτροπή του από το να εμπλακεί σε παράνομη συμπεριφορά. Ας θυμόμαστε ότι μία γενναία, ειλικρινής, θαρραλέα και φιλόδοξη νεολαία είναι το μόνο θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να οικοδομηθεί το μέλλον μας!
